रामायणम्/सुन्दरकाण्डम्/सर्गः ५४

Template:रामायणम्/सुन्दरकाण्डम् श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे सुन्दरकाण्डे द्वितीयः सर्गः ॥५-२॥

वीक्षमाणस्ततो लङ्कां कपिः कृतमनोरथः ।	
वर्धमानसमुत्साहः कार्यशेषमचिन्तयत् ।। 5.54.1 ।।	
किं नु खल्ववशिष्टं मे कर्तव्यमिह साम्प्रतम् ।	
यदेषां रक्षसां भूयः सन्तापजननं भवेत् ।। 5.54.2 ।।	
वनं तावत् प्रमथितं प्रकृष्टा राक्षसा हताः ।	
बलैकदेशः क्षपितः शेषं दुर्गविनाशनम् ।। 5.54.3 ।।	
दुर्गे विनाशिते कर्म भवेत् सुखपरिश्रमम् ।	
अल्पयत्नेन कार्ये ऽस्मिन् मम स्यात् सफलः श्रमः ।। 5.54.4 ।।	
यो ह्ययं मम लांगूले दीप्यते हव्यवाहनः ।	
अस्य सन्तर्पणं न्याय्यं कर्तुमेभिर्गृहोत्तमैः ।। 5.54.5 ।।	
ततः प्रदीप्तलाङ्गूलः सविद्युदिव तोयदः ।	
भवनाग्रेषु लङ्काया विचचार महाकपिः ।। 5.54.6 ।।	
गृहाद् गृहं राक्षसानामुद्यानानि च वानरः ।	
वीक्षमाणो ह्यसन्त्रस्तः प्रासादांश्च चचार सः ।। 5.54.7 ।।	
अवप्लुत्य महावेगः प्रहस्तस्य निवेशनम् ।	
अग्निं तत्र स निक्षिप्य श्वसनेन समो बली ।। 5.54.8 ।।	
ततो ऽन्यत् पुप्लुवे वेश्म महापार्श्वस्य वीर्यवान् ।	
मुमोच हनुमानग्निं कालानलशिखोपमम् ।। 5.54.9 ।।	
वज्रदंष्ट्रस्य च तथा पुप्लुवे स महाकपिः ।	
शुकस्य च महातेजाः सारणस्य च धीमतः ।	
तथा चेन्द्रजितो वेश्म ददाह हरियूथपः ।। 5.54.10 ।।	
जम्बुमालेः सुमालेश्च ददाह भवनं ततः ।। 5.54.11 ।।्य च महातेजाः सारणस्य च धीमतः ।	
रश्मिमकेतोश्च भवनं सूर्यशत्रोस्तथैव च ।	
ह्रस्वकर्णस्य दंष्ट्रस्य रोमशस्य च रक्षसः ।। 5.54.12 ।।	
युद्धोन्मत्तस्य मत्तस्य ध्वजग्रीवस्य रक्षसः ।	
विद्युज्जिह्वस्य घोरस्य तथा हस्तिमुखस्य च ।। 5.54.13 ।।	
करालस्य पिशाचस्य शोणिताक्षस्य चैव हि ।	
कुम्भकर्णस्य भवनं मकराक्षस्य चैव हि ।। 5.54.14 ।।	
यज्ञशत्रोश्च भवनं ब्रह्मशत्रोस्तथैव च ।	
नरान्तकस्य कुम्भस्य निकुम्भस्य दुरात्मनः ।। 5.54.15 ।।	
वर्जयित्वा महातेजा विभीषणगृहं प्रति ।	
क्रममाणः क्रमेणैव ददाह हरिपुङ्गवः ।। 5.54.16 ।।	
तेषु तेषु महार्हेषु भवनेषु महायशाः ।	
गृहेष्वृद्धिमतामृद्धिं ददाह स महाकपिः ।। 5.54.17 ।।	
सर्वेषां समतिक्रम्य राक्षसेन्द्रस्य वीर्यवान् ।	
आससादाथ लक्ष्मीवान् रावणस्य निवेशनम् ।। 5.54.18 ।।	
ततस्तस्मिन् गृहे मुख्ये नानारत्नविभूषिते ।	
मेरुमन्दरसङ्काशे सर्वमङ्गलशोभिते ।। 5.54.19 ।।	
प्रदीप्तमग्निमुत्सृज्य लाङ्गूलाग्रे प्रतिष्ठितम् ।	
ननाद हनुमान् वीरो युगान्तजलदो यथा ।। 5.54.20 ।।	
श्वसनेन च संयोगादतिवेगो महाबलः ।	
कालाग्निरिव जज्वाल प्रावर्धत हुताशनः ।। 5.54.21 ।।	
प्रदीप्तमग्निं पवनस्तेषु वेश्मस्वचारयत् ।	
अभूच्छ्वसनसंयोगादतिवेगो हुताशनः ।। 5.54.22 ।।	
तानि काञ्चनजालानि मुक्तामणिमयानि च ।	
भवनान्यवशीर्यन्त रत्नवन्ति महान्ति च ।। 5.54.23 ।।	
तानि भग्नविमानानि निपेतुर्वसुधातले ।	
भवनानीव सिद्धानामम्बरात् पुण्यसंक्षये ।। 5.54.24 ।।	
संजज्ञे तुमुलः शब्दो राक्षसानां प्रधावताम् ।	
स्वगृहस्य परित्राणे भग्नोत्साहगतश्रियाम् ।	
नूनमेषो ऽग्निरायातः कपिरूपेण हा इति ।। 5.54.25 ।।	
क्रन्दन्त्यः सहसा पेतुः स्तनन्दयधराः स्त्रियः ।	
काश्चिदग्निपरीतेभ्यो हर्म्येभ्यो मुक्तमूर्धजाः ।। 5.54.26 ।।	
पतन्त्यो रेजिरे ऽभ्रेभ्यः सौदामिन्य इवाम्बरात् ।। 5.54.27 ।।	
वज्रविद्रुमवैदूर्यमुकारजतसंहितान् ।	
विचित्रान् भवनान् धातून् स्यान्दमानान् ददर्श सः ।। 5.54.28 ।।	
नाग्निस्तृप्यति काष्ठानां तृणानां हरियूथपः ।	
नाग्नेर्नापि विशस्तानां राक्षसानां वसुन्धरा ।। 5.54.29 ।।	
क्वचित् किंशुकसङ्काशाः क्वचिच्छाल्मलिसन्निभाः ।	
क्वचित् कुङ्कुमसङ्काशाः शिखा वह्नेश्चकाशिरे ।। 5.54.30 ।।	
हनूमता वेगवता वानरेण महात्मना ।	
लङ्कापुरं प्रदग्धं तद्रुद्रेण त्रिपुरं यथा ।। 5.54.31 ।।	
ततस्तु लङ्कापुरपर्वताग्रे समुत्थितो भीमपराक्रमो ऽग्निः ।	
प्रमार्य चूडावलयं प्रदीप्तो हनूमता वेगवता विसृष्टः ।। 5.54.32 ।।	
युगान्तकालानलतुल्यवेगः समारुतो ऽग्निर्ववृधे दिविस्पृक् ।	
विधूमरश्मिर्भवनेषु सक्तो रक्षश्शरीराज्य समर्पितार्चिः ।। 5.54.33 ।।	
आदित्यकोटीसदृशः सुतेजा लङ्कां समाप्तां परिवार्य तिष्ठन् ।	
शब्दैरनेकैरशनिप्ररूढैर्भिन्दन्निवाण्डं प्रबभौ महाग्निः ।। 5.54.34 ।।	
तत्राम्बरादग्निरतिप्रवृद्धो रूक्षप्रभः किंशुकपुष्पचूडः ।	
निर्वाणधूमाकुलराजयश्च नीलोत्पलाभाः प्रचकाशिरे ऽभ्राः ।। 5.54.35 ।।	
वज्री महेन्द्रस्त्रिदशेश्वरो वा साक्षाद्यमो वा वरुणो ऽनिलो वा ।	
रुद्रो ऽग्निरर्को धनदश्च सोमो न वानरो ऽयं स्वयमेव कालः ।। 5.54.36 ।।	
किं ब्रह्मणः सर्वपितामहस्य सर्वस्य धातुश्चतुराननस्य ।	
इहागतो 	
वाग्रूपधारी 	
रक्षोपसंहारकरः प्रकोपः ।। 5.54.37 ।। 	
किं वैष्णवं वा कपिरूपमेत्य रक्षोविनाशाय परं सुतेजः ।	
अनन्तमव्यक्तमचिन्त्यमेकं स्वमायया साम्प्रतमागतं वा ।। 5.54.38 ।।	
इत्येवमूचुर्बहवो विशिष्टा रक्षोगणास्तत्र समेत्य सर्वे ।	
सप्राणिसङ्घां सगृहां सवृक्षां दग्धां पुरीं तां सहसा समीक्ष्य ।। 5.54.39 ।।	
ततस्तु लङ्का सहसा प्रदग्धा सराक्षसा साश्वरथा सनागा ।	
सपक्षिसङ्घा समृगा सवृक्षा रुरोद दीना तुमुलं सशब्दम् ।। 5.54.40 ।।	
हा तात हा पुत्रक कान्त मित्र हा जीवितं भोगयुतं सुपुण्यम् ।	
रक्षोभिरेवं बहुधा ब्रुवद्भिः शब्दः कृतो घोरतरः सुभीमः ।। 5.54.41 ।।	
हुताशनज्वालसमावृता सा हतप्रवीरा परिवृत्तयोधा ।	
हनूमतः क्रोधबलाभिभूता बभूव शापोपहतेव लङ्का ।। 5.54.42 ।।	
स सम्भ्रमत्रस्तविषण्णराक्षसां समुज्ज्वलज्ज्वालहुताशनाङ्किताम् ।	
ददर्श लङ्कां हनुमान् महामनाः स्वयम्भुकोपोपहतामिवावनिम् ।। 5.54.43 ।।	
भङ्क्त्वा वनं पादपरत्नसङ्कुलं हत्वा तु रक्षांसि महान्ति संयुगे ।	
दग्ध्वा पुरीं तां गृहरत्नमालिनीं तस्थौ हनूमान् पवनात्मजः कपिः ।। 5.54.44 ।।	
त्रिकूटशृङ्गाग्रतले विचित्रे प्रतिष्ठितो वानरराजसिंहः ।	
प्रदीप्तलाङ्गूलकृतार्चिमाली व्यराजतादित्य इवांशुमाली ।। 5.54.45 ।।	
स राक्षसांस्तान् सुबहूंश्च हत्वा वनं च भङ्क्त्वा बहुपादपं तत् ।	
विसृज्य रक्षोभवनेषु चाग्निं जगाम रामं मनसा महात्मा ।। 5.54.46 ।।	
ततस्तु तं वानरवीरमुख्यं महाबलं मारुततुल्यवेगम् ।	
महामतिं वायुसुतं वरिष्ठं प्रतुष्टुवुर्देवगणाश्च सर्वे ।। 5.54.47 ।।	
भङ्क्त्वा वनं महातेजा हत्वा रक्षांसि संयुगे ।	
दग्ध्वा लङ्कापुरीं रम्यां रराज स महाकपिः ।। 5.54.48 ।।	
तत्र देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः ।	
दृष्ट्वा प्रदग्धां तां विस्मयं परमं गताः ।। 5.54.49 ।।	
तं दृष्ट्वा वानरश्रेष्ठं हनुमन्तं महाकपिम् ।	
कालाग्निरिति सञ्चिन्त्य सर्वभूतानि तत्रसुः ।। 5.54.50 ।।	
देवाश्च सर्वे मुनिपुङ्गवाश्च गन्धर्वविद्याधरनागयक्षाः ।	
भूतानि सर्वाणि महान्ति तत्र जग्मुः परां प्रीतिमतुल्यरूपाम् ।। 5.54.51 ।।	
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमत्सुन्दरकाण्डे चतुष्पञ्चाशः सर्गः ।। 5.54 ।।	
</poem>

Page is sourced from
sa.wikisource.org रामायणम्/सुन्दरकाण्डम्/सर्गः ५४