महाभारतम्-08-कर्णपर्व-038
शल्यकर्णयोर्वाक्कलहः।। 1 ।। दुर्योधनेन तयोः सान्त्वनम्।। 2 ।।
| कर्ण उवाच। | 8-38-1x |
|
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते। उन्यमानं मया सम्यक्त्वमेकाग्रमनाः शृणु।। | 8-38-1a 8-38-1b |
|
ब्राह्मणः किल नो गेहमध्यगच्छत्पुराऽतिथिः। आचारं तत्र सम्प्रेक्ष्य प्रीतो वचनमब्रवीत्।। | 8-38-2a 8-38-2b |
|
मया हिमवतः शृङ्गमेकेनाध्युषितं चिरम्। दृष्टाश्च बहवो देशा नानाधर्मसमावृताः।। | 8-38-3a 8-38-3b |
|
न च केन च धर्मेण विरुध्यन्ते प्रजा इमाः। सर्वाश्चाप्याचरन्धर्मं यदुक्तं वेदपारगैः।। | 8-38-4a 8-38-4b |
|
अटता तु मया देशान्नानाधर्मसमाकुलान्। आगच्छता महाराज बाह्लीकेषु निशामितम्।। | 8-38-5a 8-38-5b |
|
तत्र वै ब्राह्मणो भूत्वा पुनर्भवति क्षत्रियः। वैश्यः शूद्रश्च बाह्लीकस्ततो भवति नापितः।। | 8-38-6a 8-38-6b |
|
नापितश्च ततो भूत्वा पुनर्भवति ब्राह्मणः। द्विजो भूत्वा च तत्रैव पुनर्दासोऽभिजायते।। | 8-38-7a 8-38-7b |
|
भवन्त्येककुले विप्राः शिष्टा ये कामचारिणः। गान्धारा मद्रकाश्चैव बाह्लीकाश्चाप्यतेजसः।। | 8-38-8a 8-38-8b |
|
एतन्मया श्रुतं तत्र धर्मसङ्करकारकम्। कृत्स्नामटित्वा पृथिवीं बाह्लीकेषु विपर्ययः।। | 8-38-9a 8-38-9b |
|
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते। यदप्यन्योऽब्रवीद्वाक्यं बाह्लीकानां विकुत्सितं।। | 8-38-10a 8-38-10b |
|
आनीयेहाक्षता काचिदारट्टात्किल दस्युभिः। अधर्मतश्चोपयाता सा तानभ्यशपत्ततः।। | 8-38-11a 8-38-11b |
|
बालां बन्धुमतीं यन्मामधर्मेणोपगच्छथ। तस्मात्कुमार्यः स्वैरिण्यो भविष्यन्ति कुलेषु वः।। | 8-38-12a 8-38-12b |
|
न चैवास्मात्प्रमोक्षध्वं घोराच्छापान्नराधमाः। तस्मात्तेषां भागहरः कथं धर्मान्वदिष्यसि।। | 8-38-13a 8-38-13b |
|
कुरवः सहपाञ्चालाः साल्वा मात्स्याः सनैमिशाः। कोसलाः काशपौण्ड्राश्च कालिङ्गा मागधास्तथा।। | 8-38-14a 8-38-14b |
|
चेदयश्च महाभागा धर्मं जानन्ति शाश्वतम्। नानादेशेष्वसन्तश्च प्रायो बाह्यालयानृते।। | 8-38-15a 8-38-15b |
|
आमत्स्येभ्यः कुरुपाञ्चालसाल्वा आनैमिशाच्चेदयो ये विशिष्टाः। धर्मं पुराणमुपजीवन्ति सन्तो मद्रानृते पाञ्चनदांश्च जिह्मान्।। | 8-38-16a 8-38-16b 8-38-16c 8-38-16d |
|
एवं विद्वान्धर्मकथासु राजं-- स्तूष्णींभूतः शल्य भवेः सदा त्वम्। त्वं तस्य गोप्ता च जनस्य राजा षड्भागहर्ता शुभदुष्कृतस्य।। | 8-38-17a 8-38-17b 8-38-17c 8-38-17d |
|
अथवा दुष्कृतस्य त्वं हर्ता तेषामरक्षिता। रक्षिता पुण्यभाग्राजा प्रजानां त्वं ह्यपुण्यभाक्।। | 8-38-18a 8-38-18b |
|
पूज्यमाने पुरा धर्मे सर्वदेशेषु शाश्वते। धर्मं पाञ्चनदं दृष्ट्वा धिगित्याह पितामहः।। | 8-38-19a 8-38-19b |
|
व्रात्यानां दाशकीयानां कृतेऽप्यशुभकर्मणाम्। ब्रह्मणा निन्दितान्धर्मान्कश्चित्सिद्धात्मकोऽब्रवीत्।। | 8-38-20a 8-38-20b |
|
इति पाञ्चनदं धर्मवमेने पितामहः। स्वधर्मस्थेषु वर्णेषु सोऽप्येतान्नाभ्यपूजयत्।। | 8-38-21a 8-38-21b |
|
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते। कल्माषपादः सरसि निम?ज्जन्राक्षसोऽब्रवीत्।। | 8-38-22a 8-38-22b |
|
क्षत्रियस्य मलं भैक्ष्यं ब्राह्मणस्याश्रुतं मलम्। मलं पृथिव्या बाह्लीकाः स्त्रीणां कौतूहलं मलम्।। | 8-38-23a 8-38-23b |
|
निमज्जमानमुद्धृत्य कश्चिद्राजा निशाचरम्। अपृच्छत्तेन चाख्यातं तच्छृणुष्व नराधिप।। | 8-38-24a 8-38-24b |
|
मानुषाणां मलं म्लेच्छा म्लेच्छानां मुष्टिका मलम्। मुष्टिकानां मलं षण्ढाः षण्ढानां राजयाजकाः।। | 8-38-25a 8-38-25b |
|
राजयाजकयाज्यानां मद्रकाणां च यन्मलम्। तद्भवेद्वै तव मलं यद्यस्मान्न विमुञ्चसि।। | 8-38-26a 8-38-26b |
|
इति रक्षोपसृष्टेषु विषवीर्यहतेषु च। विद्वद्भिर्भेषजं दृष्टं संसिद्धवचनोत्तरम्।। | 8-38-27a 8-38-27b |
|
ब्राहयाः पञ्चालाः कौरवेयास्तु धर्म्याः सत्या मत्स्याः शूरसेनाश्च याज्याः। प्राच्या दासा वृषला दाक्षिणात्याः स्तेना बाह्लीकाः सङ्कार वै सुराष्ट्राः।। | 8-38-28a 8-38-28b 8-38-28c 8-38-28d |
|
कृतघ्नता परवित्तापहारो मद्यपानं गुरुदारावमर्दः। वाक्पारुष्यं गोवधो रात्रिचर्या बहिर्गेहं परवस्त्रोपभोगः।। | 8-38-29a 8-38-29b 8-38-29c 8-38-29d |
| शिष्टान्धर्मानुपजीवन्ति वृद्धाः।। | 8-38-30f |
|
प्राचीं दिशं श्रिता देवा जातवेदःपुरोगमाः। दक्षिणा पितृभिर्गुप्ता यमेन शुभकर्मणा।। | 8-38-31a 8-38-31b |
|
प्रतीचीं वरुणः पाति पालयन्नसुरान्बहून्। उदीचीं भगवान्सोम ब्रह्मा च ब्राह्मणैः सह।। | 8-38-32a 8-38-32b |
|
रक्षःपिशाचान्हिमवान्गुह्यकान्गन्धमादनः। ध्रुवं सर्वाणि भूतानि विष्णुः पाति सुरोत्तमः।। | 8-38-33a 8-38-33b |
|
इङ्गित5आश्च मगधाः प्रेक्षितज्ञाश्च कोसलाः। अर्धोक्ताः कुरुपाञ्चालाः सर्वोक्ता दाक्षिणापथाः।। | 8-38-34a 8-38-34b |
|
पार्वतीयाश्च विषया यथैव गिरयस्तथा। सर्वज्ञा यवना राजञ्शूराश्चैव विशेषतः। म्लेच्छाः स्वसंज्ञानियता नानुक्तमितरे जनाः।। | 8-38-35a 8-38-35b 8-38-35c |
|
प्रतिरब्धास्तु बाह्लीका न च केचन मद्रकाः। स त्वमेतादृशः शल्य नोत्तरं वक्तुमर्हसि।। | 8-38-36a 8-38-36b |
|
एवं ज्ञात्वा जोषमास्स्व प्रतीपं मा स्म क्रुद्धः पापभृतां वरिष्ठ। पूर्वं हत्वा त्वां सपुत्रं बलैश्च पश्चाद्धंस्ये वासुदेवार्जुनौ च।। | 8-38-37a 8-38-37b 8-38-37c 8-38-37d |
| शल्य उवाच। | 8-38-38x |
|
आतुराणां परित्यागः स्वदारसुतविक्रयः। अङ्गे प्रवर्तते कर्ण येषामधिपतिर्भवान्।। | 8-38-38a 8-38-38b |
|
रथातिरथसङ्ख्यायां यत्त्वां भीष्मस्तदाब्रवीत्। तान्विदित्वाऽत्मनो दोषान्निर्मन्युर्भव मा क्रुधः।। | 8-38-39a 8-38-39b |
|
सर्वत्र ब्राह्मणाः सन्ति सन्ति सर्वत्र क्षत्रियाः। वैश्याः शूद्रास्तथा कर्ण स्त्रियः साध्व्यश्च सुव्रताः।। | 8-38-40a 8-38-40b |
|
रमन्ते चोपहासेन पुरुषाः पुरुषैः सह। अन्योन्येन रताः क्षीबा देशेदेशे च मैथुनम्।। | 8-38-41a 8-38-41b |
|
परवाच्येषु निपुणः सर्वो भवति सर्वदा। आत्मवाच्यं न जानीते जानन्नपि च मुह्यति।। | 8-38-42a 8-38-42b |
|
सर्वत्र सन्ति राजनः स्वंस्वं धर्ममनुव्रताः। दुर्मनुष्यान्निगृह्णन्ति सन्ति सर्वत्र धार्मिकाः।। | 8-38-43a 8-38-43b |
|
न कर्ण देशसामान्यात्सर्वः पापं निषेवते। यादृशाः स्वस्वभावेन देशांस्तांस्तादृशान्विदुः।। | 8-38-44a 8-38-44b |
| सञ्जय उवाच। | 8-38-45x |
|
तततो दुर्योधनो राजा कर्णशल्याववारयत्। सखिभावेन राधेयं शल्यं सौजन्यकेन च।। | 8-38-45a 8-38-45b |
|
ततो निवारितः कर्णो धार्तराष्ट्रेण मारिष। प्हहस्य तत्र राजेन्द्रं यादि शल्येत्यचोदयत्।। | 8-38-46a 8-38-46b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि अष्टत्रिंशोऽध्यायः।। 38 ।। |
8-38-5 निशामिर्त श्रुतम्।। 8-38-6 ब्राह्मणो भूत्केत्यादि तज्जातीयकर्माचरणनिवन्धनम्।। 8-38-8 विप्राः प्रसृष्टा इति पाठे कुले एकएव विप्रो भवत्यन्ये भ्रातरः प्रसृष्टाः सङ्कीर्णिक्रिया इत्यर्थः।। 8-38-9 तत्र बाह्लीकेषु। धर्मसङ्करकारको विपर्ययः श्रुत इति लिङ्गं विपरिणेयम्। विपर्ययो विहितवैपरीत्यम्।। 8-38-20 कृते कृतयुगे।। 8-38-21 नाभ्यपूजयत् न प्रशंसितवान्।। 8-38-25 म्लेच्छाः पापरता धर्माधर्मविचारहीनाः। म्लेच्छः पापरते जातिभेदे स्यादपभाषणे इति विश्वः। षंढा वर्षवराः।। 8-38-27 रक्षोपसृष्टेषु रक्षसा उपद्रुतेषु।। 8-38-28 प्राच्या दासाः शूद्रधर्माणः। दाशा इति पाठे मत्स्यजीविनः। वृषं धर्मं लान्ति आददते ते वृषलाः धर्मसङ्ग्रहपराः धर्मद्रोहिण इति वा।। 8-38-29 बहिर्गेहं रात्रिचर्या प्रच्छन्नं चौर्यपारदार्यादि।। 8-38-31 प्राचीमित्यत्र जातवेद इत्यनेनाम्नेयीसहिता प्राची देवानामाश्रया दक्षिणा पितॄणां तत्रैव श्राद्धादिधर्मो दृश्यते।। 8-38-32 एवं प्रतीचीं वरुणः उदीचीं सोम इति कुबेरेशानयोर्ग्रहणम्। परिशेषान्नैर्ऋत्यां वायव्यां च बाह्लीकाश्रयायां नैर्ऋतास्त्वादृशा वातूलाश्च सन्तीत्यर्थः।। 8-38-33 तथा रक्षःपिशाचाश्च हिमवन्तं नगोत्तमम्। गुह्यकाश्च महाराज पर्वतं गन्धमादनम् इति झ पाठः। एवमपि सबाह्लीकान्सनैर्ऋतान् देशान् विष्णुः पाति पर्जन्यवत् न देशान्तरेष्विव बाह्लीकेषु विशेषतो देवतानुग्रहो दृश्यत इत्यभिप्रायः।। 8-38-34 अतएव तेषां मौढ्यं वर्णयति इङ्गितज्ञाश्चति। अर्धोक्ताः कुरुपाञ्चालाः साल्वाः कृत्स्नानुशासनाः इति झ. पाठः।। 8-38-35 विषमाः दुःखसाध्याः। सर्वं जानन्तोऽपि यवना म्लेच्छाश्च स्वसंज्ञायां स्वीयैः कृतो यो धर्मसंकेतस्तत्रैव नियताः। वैदिकं धर्मं न मानयन्तीत्यर्थः। इतरे त्वनुक्तं हितं नावबुध्यन्ते।। 8-38-36 प्रतिरथा इतिपाठे हितवादिति प्रतिकूलाः। गुरुद्रोहिण इत्यर्थः। तादृशश्च त्वं हितोपदेष्टारं मां निन्दसीत्यर्थः।। 8-38-38 अष्टत्रिंशोऽध्यायः।। Template:Footer