महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-026
Jump to navigation
Jump to search
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
भगदत्तपराक्रमवर्णनम्।। 1 ।।
धृतराष्ट्र उवाच। | 5-26-1x |
तेष्वेवं सन्निवृत्तेषु प्रत्युद्यातेषु भागशः। कथं युयुधिरे पार्था मामकाश्च तरस्विनः।। | 5-26-1a 5-26-1b |
किमर्जुनश्चाप्यकरोत्संशप्तकबलं प्रति। संशप्तका वा पार्थस्य किमकुर्वत सञ्जय।। | 5-26-2a 5-26-2b |
सञ्जय उवाच। | 5-26-3x |
तथा तेषु निवृत्तेषु प्रत्युद्यातेषु भागशः। स्वयमभ्यद्रवद्भीमं नागानीकेन ते सुतः।। | 5-26-3a 5-26-3b |
स नाग इव नागेन गोवृषेणेव गोवृषः। समाहूतः स्वयं राज्ञा नागानीकमुपाद्रवत्।। | 5-26-4a 5-26-4b |
स युद्धकुशलः पार्थो बाहुवीर्येण चान्वितः। अभिनत्कुञ्जरानीकमचिरेणैव मारिष।। | 5-26-5a 5-26-5b |
ते गजा गिरिसङ्काशाः क्षरन्तः सर्वतो मदम्। भीमसेनस्य नाराचैर्विमुखा विमदीकृताः।। | 5-26-6a 5-26-6b |
विधमेदभ्रजालानि यथा वायुः समुद्धतः। व्यधमत्तान्यनीकानि तथैव पवनात्मजः।। | 5-26-7a 5-26-7b |
स तेषु विसृजन्बाणान्भीमो नागेष्वशोभत। भुवनेष्विव सर्वेषु गभस्तीनुदितो रविः।। | 5-26-8a 5-26-8b |
ते भीमबाणाभिहताः संस्यूता विबभुर्गजाः। गभस्तिभिरिवार्कस्य व्योम्नि नानाबलाहकाः।। | 5-26-9a 5-26-9b |
तथा गजानां कदनं कुर्वाणमनिलात्मजम्। क्रुद्धो दुर्योधनोऽभ्येत्य प्रत्यविध्यच्छितैः शरैः।। | 5-26-10a 5-26-10b |
ततः क्षणेन क्षितिपं क्षतजप्रतिमेक्षणः। क्षयं निनीषुर्निशितैर्भीमो विव्याध पत्रिभिः।। | 5-26-11a 5-26-11b |
स शराचितसर्वाङ्गः क्रुद्धो विव्याध पाण्डवम्। नाराचैरर्करश्म्याभैर्भीमसेनं स्मयन्निव।। | 5-26-12a 5-26-12b |
तस्य नागं मणिमयं रत्नचित्रध्वजे स्थितम्। भल्लाभ्यां कार्मुकं चैव क्षिप्रं चिच्छेद पाण्डवः।। | 5-26-13a 5-26-13b |
दुर्योधनं पीड्यमानं दृष्ट्वा भीमेन मारिष। चुक्षोभयिषुरभ्यागादङ्गो मातङ्गमास्थितः।। | 5-26-14a 5-26-14b |
तमापतन्तं नागेन्द्रमम्बुदप्रतिमस्वनम्। कुम्भान्तरे भीमसेनो नाराचैरार्दयद्भृशम्।। | 5-26-15a 5-26-15b |
तस्य कायं विनिर्भिद्य न्यमज्जद्धरणीतले। ततः पपात द्विरदो वज्राहत इवाचलः।। | 5-26-16a 5-26-16b |
तस्वावर्जितनागस्य म्लेच्छस्याधः पतिष्यतः। शिरश्चिच्छेद भल्लेन क्षिप्रकारी वृकोदरः।। | 5-26-17a 5-26-17b |
तस्मिन्निपतिते वीरे सम्प्राद्रवत सा चमूः। सम्भ्रान्ताश्वद्विपरथा पदातीनवमृद्गती।। | 5-26-18a 5-26-18b |
तेष्वनीकेषु भग्नेषु विद्रवत्सु समन्ततः। प्राग्ज्योतिषस्ततो भीमं कुञ्जरेण समाद्रवत्।। | 5-26-19a 5-26-19b |
येन नागेन मघवानजयद्दैत्यदानवान्। तदन्वयेन नागेन भीमसेनमुपाद्रवत्।। | 5-26-20a 5-26-20b |
स नागप्रवरो भीमं सहसा समुपाद्रवत्। श्रवणाभ्यामथो द्वाभ्यां संहतेन करेण च।। | 5-26-21a 5-26-21b |
व्यावृत्तनयनः क्रुद्वः प्रमथन्निव पाण्डवम्। वृकोदररथं साश्वमविशेषमचूर्णयत्।। | 5-26-22a 5-26-22b |
पद्भ्यां भीमोऽप्यथो धावंस्तस्य गात्रेष्वलीयत। जानन्नञ्जलिकावेधं नापाक्रामत पाण्डवः।। | 5-26-23a 5-26-23b |
गात्राभ्यन्तरगो भूत्वा करेणाताडयन्मुहुः। लालयामास तं नागं वधाकाङ्क्षिणमव्ययम्।। | 5-26-24a 5-26-24b |
कुलालचक्रवन्नागस्तदा तूर्णमथाभ्रमत्। नागायुतबलः श्रीमान्कालयानो वृकोदरम्।। | 5-26-25a 5-26-25b |
भीमोऽपि निष्क्रम्य ततः सुप्रतीकाग्रतोऽभवत्। भीमं करेणावनम्य जानुभ्यामभ्यताडयत्।। | 5-26-26a 5-26-26b |
ग्रीवायां वेष्टयित्वैनं स गजो हन्तुमैहत। करवेष्टं भीमसेनो भ्रमं दत्त्वा व्यमोचयत्।। | 5-26-27a 5-26-27b |
पुनर्गात्राणि नागस्य प्रविवेश वृकोदरः। यावत्प्रतिगजायातं स्वबलं प्रत्यवैक्षत। भीमोपि नागगात्रेभ्यो विनिःसृत्यापयाज्जवात्।। | 5-26-28a 5-26-28b 5-26-28c |
ततः सर्वस्य सैन्यस्य नादः समभवन्महान्। अहो धिङ्गिहतो भीमः कुज्जरेणेति मारिष।। | 5-26-29a 5-26-29b |
तेन नागेन सन्त्रस्ता पाण्डवानामनीकिनी। सहसाऽभ्यद्रवद्राजन्यत्र तस्यौ वृकोदरः।। | 5-26-30a 5-26-30b |
ततो युधिष्ठिरो राजा हतं मत्वा वृकोदरम्। भगदत्तं सपाञ्चाल्यः सर्वतः समवारयत्।। | 5-26-31a 5-26-31b |
तं रथं रथिनां श्रेष्ठाः परिवार्य परन्तपाः। अवाकिरञ्शरैस्तीक्ष्णैः शतशोऽथ सहस्रशः।। | 5-26-32a 5-26-32b |
स विघातं पृषत्कानामङ्कुशेन समाहरन्। क्षणेन पाण्डुपाञ्जालान्व्यधमत्पर्वतेश्वरः।। | 5-26-33a 5-26-33b |
तदद्भुतमपश्याम भगदत्तस्य संयुगे। तथा वृद्धस्य चरितं कुञ्जरेण विशाम्पते।। | 5-26-34a 5-26-34b |
ततो राजा दशार्णानां प्राग्ज्योतिषमुपाद्रवत्। तिर्यग्यातेन नागेन समदेनाशुगामिना।। | 5-26-35a 5-26-35b |
तयोर्युद्धं समभवन्नागयोर्भीमरूपयोः। सपक्षयोः पर्वतयोर्यथा सद्रुमयोः पुरा।। | 5-26-36a 5-26-36b |
प्राग्ज्योतिषपतेर्नागः सन्निवृत्त्यापसृत्य च। पार्श्वे दशार्णाधिपतेर्भित्त्वा नागमपातयत्।। | 5-26-37a 5-26-37b |
तोमरैः सूर्यरश्म्याभैर्भगदत्तोऽथ सप्तभिः। जघान द्विरदस्थं तं शत्रुं प्रचलितासनम्।। | 5-26-38a 5-26-38b |
व्यवच्छिद्य तु राजानं भगदत्तं युधिष्ठिरः। रथानीकेन महता सर्वतः पर्यवारयत्।। | 5-26-39a 5-26-39b |
स कुञ्जरस्थो रथिभिः शुशुभे सर्वतो वृतः। पर्वते वनमध्यस्थो ज्वलन्निव हुताशनः।। | 5-26-40a 5-26-40b |
मण्डलं सर्वतः श्लिष्टं रथिनामुग्रधन्विनाम्। किरतां शरवर्षाणि स नागः पर्यवर्तत।। | 5-26-41a 5-26-41b |
ततः प्राग्ज्योतिषो राजा परिगृह्य महागजम्। प्रेषयामास सहसा युयुधानरथं प्रति।। | 5-26-42a 5-26-42b |
`आपतन्तं च सम्प्रेक्ष्य नागं सात्वतपुङ्गवः। अविध्यत्पञ्चभिर्बाणैः शितैराशीविषोपमैः'।। | 5-26-43a 5-26-43b |
शिनेः पौत्रस्य तु रथं परिगृह्य महाद्विपः। अभिचिक्षेप वेगेन युयुधानस्त्वपाक्रमत्।। | 5-26-44a 5-26-44b |
बृहतः सैन्धवानश्वान्समुत्थाप्यथ सारथिः। तस्थौ सात्यकिमासाद्य सम्प्लुतस्तं रथं प्रति।। | 5-26-45a 5-26-45b |
स तु लब्ध्वान्तरं नागस्त्वरितो रथमण्डलात्। निष्पतन्सततं सर्वान्परिचिक्षेप पार्थिवान्।। | 5-26-46a 5-26-46b |
ते त्वाशुगतिना तेन त्रास्यमाना नरर्षभाः। तमेकं द्विरदं सङ्ख्ये मेनिरे शतशो द्विपान्।। | 5-26-47a 5-26-47b |
ते गजस्थेन काल्यन्ते भगदत्तेन पार्थिवाः। ऐरावतस्थेन यथा देवराजेन दानवाः।। | 5-26-48a 5-26-48b |
तेषां प्रद्रवतां भीमः पाञ्चालानामितस्ततः। गजवाजिकृतः शब्दः सुमहान्समजायत।। | 5-26-49a 5-26-49b |
भगदत्तेन समरे काल्यमानेषु पाण्डुषु। प्राग्ज्योतिषमभिक्रुद्धः पुनर्भीमः समभ्ययात्।। | 5-26-50a 5-26-50b |
तस्याभिद्रवतो वाहान्हस्तमुक्तेन वारिणा। सिक्त्वा व्यत्रासयन्नागस्ते पार्थसहरंस्ततः।। | 5-26-51a 5-26-51b |
ततस्तमभ्ययात्तूर्णं रुचिपर्वा कृतीसुतः। समघ्नञ्छरवर्षेण रथस्योऽन्तकसन्निभः।। | 5-26-52a 5-26-52b |
ततः स रुचिपर्वाणं शरेणानतपर्वणा। सुपर्वा पर्वतपतिर्निन्ये वैवस्वतक्षयम्।। | 5-26-53a 5-26-53b |
तस्मिन्निपतिते वीरे सौभद्रो द्रौपदीसुतः। चेकितानो धृष्टकेतुर्ययुत्सुश्चार्दयन्द्विपम्।। | 5-26-54a 5-26-54b |
त एनं शरधाराभिर्धाराभिरिव तोयदाः। सिषिचुर्भैरवान्नादान्विनदन्तो जिघांसवः।। | 5-26-55a 5-26-55b |
ततः पार्ष्ण्यङ्कुशाङ्गुष्ठैः कृतिना चोदितो द्विपः। प्रसारितकरः प्रायात्स्तब्धकर्णेक्षणो द्रुतम्।। | 5-26-56a 5-26-56b |
सोऽधिष्ठाय पदा वाहान्युयुत्सोः सूतमारुजत्। युयुत्सुस्तु रथाद्राजन्नपाक्रामत्त्वरान्वितः।। | 5-26-57a 5-26-57b |
ततः पाण्डवयोधास्ते नागराजं शरैर्द्रुतम्। सिषिचुर्भैरवान्नादान्विनदन्तो जिघांसवः।। | 5-26-58a 5-26-58b |
पुत्रस्तु तव सम्भ्रान्तः सौभद्रस्याप्लुतो रथम्। स कुञ्जरस्थो विसृजन्निषूनरिषु पार्थिवः। बभौ रश्मीनिवादित्यो भुवनेषु समुत्सृजन्।। | 5-26-59a 5-26-59b 5-26-59c |
तमार्जुनिर्द्वादशभिर्युयुत्सुर्दशभिः शरैः। त्रिभिस्त्रिभिर्द्रौपदेया धृष्टकेतुश्च विव्यधुः।। | 5-26-60a 5-26-60b |
`चेकितानः चतुःषष्ट्या सोत्तरायुधिकं पुनः। प्रत्यविध्यत्ततः सर्वान्भगदत्तस्त्रिभिस्त्रिभिः'।। | 5-26-61a 5-26-61b |
सोऽतियत्नार्पितैर्बाणैराचितो द्विरदो बभौ। संस्यूत इव सूर्यस्य रश्मिभिर्जलदो महान्।। | 5-26-62a 5-26-62b |
नियन्तुः शिल्पयत्नाभ्यां प्रेरितोऽरिशरार्दितः। परिचिक्षेप तान्नागः स रिपून्सव्यदक्षिणम्।। | 5-26-63a 5-26-63b |
गोपाल इव दण्डेन यथा पशुगणान्वने। सङ्कालयति तां सेनां भगदत्तस्तथा मुहुः।। | 5-26-64a 5-26-64b |
क्षिप्रं श्येनाभिप्रन्नानां वायसानामिव स्वनः। बभूव पाण्डवेयानां भृशं विद्रवतां स्वनः।। | 5-26-65a 5-26-65b |
स नागराजः प्रवराङ्कुशाहतः पुरा सपक्षोऽद्रिवरो यथा नृप। भयं तदा रिपुषु समादधद्भृशं वणिग्जनानां क्षुभितो यथाऽर्णवः।। | 5-26-66a 5-26-66b 5-26-66c 5-26-66d |
ततो ध्वनिर्द्विरदरथाश्वपार्थिवै र्भयाद्रवद्भिर्जनितोऽतिभैरवः। क्षितिं वियद् द्यां विदिशो दिशस्तथा समावृणोत्पार्थिवसंयुगे ततः।। | 5-26-67a 5-26-67b 5-26-67c 5-26-67d |
स तेन नागप्रवरेण पार्थिवो भृशं जगाहे द्विषतामनीकिनीम्। पुरा सुगुप्तां विबुधैरिवाहवे विरोचनो देववरूतिनीमिव।। | 5-26-68a 5-26-68b 5-26-68c 5-26-68d |
भृशं ववौ ज्वलनसखो वियद्रजः समावृणोन्मुहुरपि चैव सैनिकान्। तमेकनागं गणशो यथा गजान् समन्ततो द्रुतमथ मेनिरे जनाः।। | 5-26-69a 5-26-69b 5-26-69c 5-26-69d |
।। इति श्रीमन्महाभारते द्रोणपर्वणि संशप्तकवधपर्वणि द्वादशदिवसयुद्धे षड्विंशोऽध्यायः।। 26 ।। |
5-26-17 आवर्जितः पतनप्रवणो नागो यस्य।। 5-26-21 संहतेन सङ्कुचितेन ।। 5-26-35 तिर्यग्यातेन पार्श्वतोगामिना।। 5-26-39 व्यवच्छिद्य विद्ध्वा।। 5-26-41 पर्यवर्तत भ्रान्तवान्।। 5-26-45 समुत्थाप्य स्थिरीकृत्य।। 5-26-52 सुपर्वा पार्वतीसुतः इति क.ङ.पाठः।। 5-26-53 सुपर्वा शोभनाङ्गसंधिः।। 5-26-67 वियदाकाशम्। द्यां स्वर्गम्।। 5-26-26 षड्विंशोऽध्यायः।। Template:Footer